AŞI KARARSIZLIĞI VE AŞI REDDİ

 

Dünya sağlık örgütü (WHO) 2019 yılında dünyayı tehdit eden 10 küresel hastalık açıkladı.

Aşılamaya karşı isteksizlik ve reddetme eğilimi 8.sırada yer aldı. Aşı kararsızlığı aşıya ulaşım mümkün olduğu halde bazı aşıların uygulanmasını geciktirme, bazılarının ise uygulanmasına izin vermemektir.

Aşı reddi ise tüm aşıların uygulanmasını kabul etmemektir.

Dünyada yirmi yıl önce, “aşı kararsızlığı-aşı reddi” kavramları ortaya atılmış olup giderek artan aşı reddi vakaları, aşılama oranlarında düşüşlere neden olmuş ve aşı ile korunabilir hastalıkların sıklığında artışa yol açmıştır.

Ülkemizde ise son sekiz yıldır “aşı karşıtlığı” hareketi başlamıştır. Önceleri çok az sayıda olan aşı reddi vakaları, 2015 yılında “aşı uygulaması için ebeveynden onam alınması” ile ilgili bir davanın kazanılması ve aşı karşıtı söylemlerin sık sık medyada yer alması ile hızla artış göstermiştir.

Aşıya karşı olan kişilerin başlıca sebepleri ; aşıların içeriğinde bulunan kimyasal maddelerin insan sağlığına zararlı olduğu, aşı üreten firmaların para kaygısı ve bilimsel araştırmalarda etkinliği ya da bazı besinleri tüketerek doğal yollarla da bu hastalıklardan korunmanın mümkün olduğu ile ilgili söylemler,  genç nesilde artık ciddi bulaşıcı hastalıklarla karşılaşılmadığına dair bir algı, sağlık çalışanlarına karşı güvensizlik.

Aşı karşıtı söylemlerde aşının içeriğindeki cıvanın otizm ile ilişkisi ortaya atılmış ve çok sayıda yapılan bilimsel araştırmalar sonucu böyle bir ilişki gösterilememiştir. Aşı kararsızlığını önlemek adına dünyada son 20 yıldır, ülkemizde ise son 10 yıldır üretilen aşılar cıva içermemektedir. Fakat bu konuda ebeveynlerin tereddütü devam etmektedir.

Yıllar önce aşılama oranı en düşük ülkeler gelişmemiş ve düşük sosyoekonomik seviyeye sahip toplumlardı. Fakat son yıllarda aşıyı reddeden ailelerin çoğu toplum ortalamasının üzerinde yüksek

eğitim ve yüksek gelire sahip. Bu durum aşıyla önlenebilir hastalıkların yeniden görülmesi konusunda bizleri başladığımız yere götürüyor. Daha önceleri neredeyse elimine edeceğimiz hastalıklar hızla artmaya devam ediyor.

Günümüzde bazı insanların kesin ve net olarak reddettiği aşılar geçmişte birçok insanın hayatını kurtardı. Başarılı aşılama programları sayesinde tarihte milyonlarca kişiyi öldüren çiçek hastalığı 1980 yılında eradike edildi. Ülkemizde ise aşı sayesinde 2002 yılında çocuk felci, 2009 yılında ise yüksek mortalite oranına sahip yenidoğan tetanozu elimine edilmiştir.

Temeli bilimsel bir gerçeğe dayanmayan aşı karşıtı görüşlerin çeşitli sosyal medya hesaplarında kitlelere ulaşması sonucu  ülkemizde yapılan aşı oranında 2 yılda %2’lik düşüş yaşandı. (2016-2018)

Ciddi salgınlara yol açabilecek, bugün dünyanın büyük bir kesiminde yıllardır ortaya çıkmayan (çocuk felci, yenidoğan tetanozu v.s) bazı hastalıklar yeniden baş gösterebilecektir.

Son yıllarda, birçok ülke aşılarla korunan hastalıkların görülme sıklığında artış olduğunu bildirmiştir.

Son yıllarda, aşı reddi vakalarının ülkemizde hızla artış göstermesi üzerine Sağlık Bakanlığı tarafından “asi.saglik.gov.tr” adıyla bir web sayfası oluşturulmuş, aşı konusunda konusunda doğru ve sağlıklı bilgilendirme yapmak ve toplumsal farkındalık oluşturmak amaçlanmıştır. Bazı gelişmiş ülkelerde ise aileye özel danışmanlık uygulamaları yapılmış, aşıyı reddeden ailelerin çocukları başka çocukları riske atmamak adına okuldan muaf edilmiş ve çeşitli kamu hizmetlerinden yararlanmalarına bile kısıtlama getirilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü; aşı karşıtlığı hareketinin giderek yaygınlaşması üzerine, 2012 yılında “Aşı Tereddütleri Grubu” (Vaccine Hesitancy Working Group) kurmuş ve bu alanda araştırmalarını sürdürmektedir.

Nisan ayının son haftasında kutlanan Dünya Aşı Haftası, her yaştan insanı hastalıklardan korumak için aşıların kullanımını teşvik etmeyi amaçlıyor. Aşılama, her yıl milyonlarca hayat kurtarmaktadır ve yaygın olarak dünyanın en başarılı ve uygun maliyetli sağlık müdahalelerinden biri olarak kabul edilmektedir. 

 -Rumeysa Nur KARATAŞ

KAYNAKÇA

ü  Gür E. Vaccine hesitancy - vaccine refusal. Turk Pediatri Ars 2019; 54(1): 1–2.

ü  Özceylan G. Toprak D. Esen E.S.  Vaccine rejection and hesitation in Turkey 2020

ü  www.who.int