EMDR (GÖZ HAREKETLERİ İLE DUYARSIZLAŞTIRMA VE YENİDEN İŞLEME)

 

EMDR (GÖZ HAREKETLERİ İLE DUYARSIZLAŞTIRMA VE YENİDEN İŞLEME)

 

EMDR Nedir?

EMDR; psikodinamik, bilişsel, davranışçı ve danışan merkezli yaklaşımlar gibi çok iyi bilinen farklı yaklaşımların öğelerini bir araya getiren bir yöntemdir.

 

EMDR’ nin keşfi

Francine Shapiro, 1987’de EMDR ile ilgili ilk gözlemlerini yapmış ve tekniğini çeşitli durumlarda denemeye başlamıştır. Shapiro’nun EMDR ile ilgili deneyimi arttıkça, diğer terapi yaklaşımlarından da yararlanarak bu yöntemi zenginleştirmiştir. EMDR ile ilgili ilk kontrollü klinik araştırma 1988’de yapılmıştır. Bu tarihten günümüze kadar hızla kabul edilen ve etkililiği konusunda üzerinde pek çok çalışma yapılan bir teknik olmuştur.

 

EMDR Nasıl İşliyor?

Shapiro EMDR’yi bir müdahale yöntemi olarak sunduğunda, yaklaşımını değişimi nasıl ortaya çıkardığıyla ilgili bir kuramsal temele dayandırarak geliştirmemiştir. Shapiro, EMDR yoluyla değişimin nasıl gerçekleştiğini daha çok bilginin nörobiyolojik olarak nasıl saklandığıyla açıklamıştır. Bu yaklaşıma göre, insanlarda doğuştan varolan bir bilgi işleme sistemi vardır ve yaşantılara ilişkin bilgiler fizyolojik süreçlerle saklanır. Bu bilgi işleme sistemi bilgiyi duygusal sağlığa ulaşacak şekilde saklama eğilimindedir. Patoloji ve işlevsizlikler de bu mekanizmanın bloke olmasıyla ortaya çıkar. Bu bilgiye yeniden ulaşmak ve bilgiyi işlemek ise bu sistemi yeniden harekete geçirerek sağlıklı bir çözüme ulaşmasını sağlar. Göz hareketleri ise bilginin işlendiği bu süreçte bir şekilde nörobiyolojik mekanizmaları harekete geçirmektedir. Böylece beyinde fizyolojik değişikliklere yol açmakta ve bilgiyi yeniden işleme sürecini kolaylaştırmaktadır. İstem dışı göz hareketlerinin bilişsel süreçlerle ve korteksin işlevleriyle ilişkisi bilinmektedir. Buna karşın, EMDR’nin terapi sürecinde göz hareketlerinin değişimi nasıl sağladığına ya da kolaylaştırdığına ilişkin açıklamalar sınırlıdır ve bu konu halen açıklığa kavuşmaya ihtiyaç duymaktadır.

 

EMDR’ nin uygulanması

 

EMDR sekiz aşamada uygulanır. EMDR terapisti hastanın kendi kaynaklarına yönelir ve olumsuz duygulanımlarla başa çıkabilmesi için beceriler geliştirmesine çalışır.

1.      Aşama: Danışan Hikâyesi Alma ve Terapi Planlama

Birinci aşama “danışan hikâyesi alma ve terapi planlama” olarak adlandırılır. Öykü alma, EMDR için hastanın hazırlığını değerlendirme, tedavi planı geliştirme ve EMDR tedavisi için uygun hedefleri belirleme aşamasıdır.

 

2.      Aşama: Hazırlık

İkinci aşama hazırlık aşamasıdır ve nitelikli bir terapötik ilişkinin kurulmasını, danışanın beklentilerini belirlemeyi ve danışanın eğitilmesini içermektedir.

3.      Aşama: Hedefin Değerlendirilmesi

Üçüncü aşama hedefin değerlendirilmesi aşamasıdır. Bu aşama EMDR’nin en kritik aşaması olarak tanımlanır. Bu aşamada danışandan travmatik deneyimini en iyi şekilde yansıtacak bir görsel bir imge oluşturması istenir. Bu travmatik olaya eşlik eden ve danışanın kendine ilişkin işlevsel olmayan düşünceleri (örn. işe yaramazım, değersizim vb. ) ortaya çıkarılır. Daha sonra ileriki aşamalarda kullanılmak üzere kendine ilişkin olumlu bir düşünce belirlemesi istenir (örn. değerliyim, iyi bir insanım vb. ) ve ortaya çıkarılan bu olumlu düşünceye ne derece inandığını yedi dereceli (1-tamamen geçersiz, 7-tamamen geçerli) düşünce geçerliği ölçeği (validity of cognitionscale-VOC) üzerinde derecelendirmesi istenir.

 

4.      Aşama: Duyarsızlaştırma

Bu aşamada hastadan, hedef resme, olumsuz bilişe, bunlarla ilişkili duygu ve beden duyumlarına odaklanması istenir. “Bırakın ne olursa olsun, sadece olmasına izin verin, bunları setin sonunda konuşacağız, aklınıza gelen hiçbir şeyi önemsiz diye atmayın, aklınıza gelen her yeni bilgi bir şekilde bağlantılıdır, durmak isterseniz, sadece elinizi kaldırın” yönergesi verilir ve iki yönlü (bilateral) uyarıma başlanır. Bu evre duyarsızlaştırma aşamasıdır, hedef anı için öznel rahatsızlık birimi ölçeği (SUD) sıfır olana kadar çalışılır.

 

5.      Aşama: Yerleştirme

 Beşinci aşama yerleştirme aşamasıdır ve bu aşamada danışanın travmatik deneyimi ile daha önce (2. aşamada) belirlediği işlevsel düşüncesini birleştirmek amaçlanır.

 

6.      Aşama: Bedeni tarama

Altıncı aşamaya gelindiğinde, duyarsızlaştırma aşamasında danışanın travmatik deneyiminin imgesinin yarattığı rahatsızlık verici duygular giderilmiş, yerleştirme aşamasında ise bu deneyime ilişkin işlevsel olmayan düşüncelerin yerine işlevsel düşüncelerin yer alması sağlanmıştır. Altıncı aşamada ise bedeninde travmatik deneyimin yarattığı bedensel semptomlardan iz kalıp kalmadığını anlamak için danışandan bedensel mesajlarını taraması ve fark etmeye çalışması istenir. Eğer bedensel duyumlarında travmatik deneyimle ilişkili rahatsızlıklar varsa danışan bu rahatsızlığa odaklanır ve rahatsızlık ortadan kalkana kadar göz hareketleri dizileri gerçekleştirilir.

 

7.      Aşama: Kapanış

Tamamlama aşamasıdır. Bu evrede terapist işlemenin yeterince sağlanıp sağlanmadığına karar verir. Eğer yeterince işleme olmadı ise, seans ikinci evrede geliştirilen kendi kendini yatıştırma teknikleri, güvenli yer uygulaması gibi egzersizler ile bitirilir ve yeni seansta devam edileceği hastaya açıklanır. Bütün hastalara seanslar arasında da işlemenin devam edebileceği bilgisi verilir.

 

8.      Sekizinci evre: Tekrar Değerlendirme

Tekrar değerlendirme seansıdır ve ilk uygulamadan sonraki her seansın başlangıç aşamasıdır. Terapist hastadan önceki seansta çalışılan hedef anıyı anımsamasını ve tedavinin etkileri üzerine bir değerlendirme yapmasını ister

 

EMDR Ne Kadar Sürer?

EMDR terapi literatüründe ‘kısa süreli terapiler’ grubunda yer alır. EMDR tedavisinin ne kadar süreceği sorunun tipi, danışanın bugünkü yaşam koşulları, önceki travmaların sayısı ve etkisi ile bağlantılıdır. Her kişinin bilgileri kendi değerleri ve deneyimleri doğrultusunda kendine has bir biçimde işlemesi de süreyi etkiler.

-Gamze Aktaş

KAYNAKLAR

1-      1. Shapiro F. Eyemovementdesensitizationandreprocessing (EMDR): Clinicalandresearchimplications of an integratedpsychotherapytreatment. J AnxietyDisord 1999; 13:35–67.

2-      2-Shapiro F. Efficacy of theeyemovementdesensitizationprocedure in thetreatment of traumaticmemories. J TraumaticStress 1998; 2:198-223.

3-      3- Perkins BR, Rouanzoin CC. A criticalevaluation of currentviewsregardingeyemovementdesensitizationandreprocessing (EMDR): clarifyingpoints of confusion. J ClinPsychol 2002; 58:77-97.

4-      4- Shapiro, F. (2001). Eyemovementdesensitizationandreprocessing: Basic principles, protocols, andprocedures. 2. Baskı. New York: GuilfordPress.

5-      5-  Lipke, H. (2003). Comment on HembreeandFoa (2003) and EMDR. Journal of TraumaticStress, 6, 573-574.

6-      6-  Van Etten, M.& Taylor, S. (1998). Comparativeefficacy of treatmentsforposttraumaticstressdisorder. ClinicalPsychologyandPsychotherapy, 5, 126-144.

7-      8-Shapiro F, Maxfield L. EyeMovementDesensitizationandReprocessing (EMDR): Information Processing in theTreatment of Trauma. J ClinPsychol 2002; 58:933–946.

8-      9- . van den Hout M, Muris P, Salemink E, Kindt M. Autobiographicalmemoriesbecomelessvividandemotionalaftereyemovements. Br J ClinPsychol 2001; 40:121-130